SICAKLIĞIN COĞRAFİ DAĞILIŞI

Yeryüzünde sıcaklığın coğrafi dağılışı, daha çok enlemin, kara ve denizlerin dağılışı ve yükseltinin etkisi altında belirir. Diğer etmenlerin etkisi de yer yer belirgin olmakla birlikte daha çok bu üç ana etmenle şekillenir.

Enlemin etkisiyle sıcaklık ekvatordan kutuplara doğru azalır.

Kara ve denizler ise sıcaklığın ekvatordan kutuplara doğru düzenli olarak azalmasını engeller. Bu durumda sıcaklık paralellere uygun bir dağılış göstermez. Karalar, yazın çok ısınır, kışın çok soğur; sıcaklık farkının daha yüksek olmasına neden olur. Denizler ise daha yüksek nem koşulları altında daha ılıman bir ortam oluşturur, sıcaklık farkını azaltır. Bununla birlikte sıcak ve soğuk su akıntıları, sıcaklığın okyanuslarda enlemlere paralel olarak, düzenli dağılışını engeller.

Yükselti,  sıcaklığın geniş alanlarda düzenli dağılışını engelleyerek, dar alanlı değişimlere yol açar. Bazı bölgelerde yükseltinin etkisi enlem, kara ve denizlerin etkisinin önüne çıkar. Bu nedenle yeryüzünde sıcaklığın dağılışı incelenirken, yerel etkileri minimuma indirmek amacıyla, yükseltinin etkisinin ortadan kaldırıldığı indirgenmiş haritalar kullanılır.

Sıcaklığın yeryüzündeki genel dağılışı incelenirken yıllık ortalama, en soğuk ve en sıcak ay ortalama sıcaklık dağılış haritaları incelenecektir.

1. Yıllık Ortalama Sıcaklık Dağılışı: Yıllık sıcaklık ortalaması bir yerin yıllık sıcaklık bilançosunu verir. Ancak sıcaklığın yıl içindeki değişimini göstermez. Yıllık ortalama sıcaklık haritası incelendiğinde aşağıdaki sonuçlar ortaya çıkar:

Ø            Dünya’nın şeklinden dolayı ekvatordan kutuplara doğru sıcaklık azalmaktadır.

Ø            En yüksek sıcaklıklar Kuzey Yarımküre’de dönenceler çevresinde, karaların iç kısımlarındadır. Nem açığının fazla olması bu durumun oluşmasında etkilidir.

Ø            Alçak enlemlerde karalar, yüksek enlemlerde denizler daha sıcaktır. Çünkü karalar alçak enlemlerde daha fazla sıcaklık almakta, yüksek enlemlerde ise daha fazla sıcaklık kaybetmektedir.

Ø            Genel olarak, Kuzey Yarımküre’nin sıcaklık ortalamaları Güney Yarımküre’den fazladır. Çünkü Kuzey Yarımküre’deki karaların oranı Güney Yarımküre’den daha fazladır. Bu nedenle termik ekvator daha çok Kuzey Yarımküre’den geçmektedir.

Termik ekvator, meridyenlerin en sıcak noktalarının birleştirilmesiyle elde edilir ve Dünya’nın en sıcak yerlerinden uzandığı varsayılır. Termik ekvator ortalama olarak 8° ekvatorun kuzeyinden geçer. Bu durum kuzey yarımkürenin sıcaklık ortalamalarının daha yüksek olmasından kaynaklanır.

Ø            Güney Yarım Küre’de izoterm eğrileri daha düzgün uzanırken, Kuzey Yarım Küre’de daha fazla sapma gerçekleşir. Bu durum Güney Yarım Küre’de denizlerin çok daha fazla alan kaplamasından ileri gelir.